WITAJ MAJOWA JUTRZENKO - posłuchaj
U schyłku XVIII wieku Polska, pomimo rozbioru w 1772 roku, zaczęła się budzić do nowego życia. Uchwalona przez Sejm Czteroletni konstytucja miała stać się fundamentem pod budowę nowoczesnego i silnego państwa polskiego.
To za sprawą tego dokumentu miało dojść do istotnych zmian ustrojowych. Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 roku oznaczała zerwanie z dominacją rosyjską, która nie pozwalała na istotne wzmocnienie siły państwa.
Jak na ówczesne czasy Ustawa była niezwykle postępowa. Zakładano w niej likwidację tak zgubnych praw jak: liberum veto, wolna elekcja (po Stanisławie Auguście Poniatowskim mieli panować władcy z dynastii saskiej).
Nie spodobało się to grupie magnatów polskich, którym obojętne były losy Ojczyzny i państwom sąsiednim: Prusom, Austrii, a szczególnie Rosji.
Niedługo cieszono się dziełem Sejmu Czteroletniego. Przedstawiciele opozycji magnackiej, którym nie podobała się utrata przywilejów, min. Stanisław Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski podpisali w Petersburgu 27 kwietnia 1792 roku akt konfederacji, który potem ogłosili 14 maja 1792 roku w miasteczku Targowica na Ukrainie.
Celem konfederacji było obalenie postanowień konstytucji.
W wyniku zdrady i obcej przemocy doszło do wojny w obronie Konstytucji 3 Maja, a wojska rosyjskie 18 maja 1792 roku wtargnęły na tereny Rzeczypospolitej.
Pomimo oporu stawianemu wojskom rosyjskim, zwycięstwa księcia Józefa Poniatowskiego 18 czerwca pod Zieleńcami i bohaterskiej walki Tadeusza Kościuszki 18 lipca pod Dubienką, król Stanisław August Poniatowski przystąpił do zdrajców z Targowicy i wydał rozkaz zaprzestania działań wojennych.
Wkrótce nastąpiły kolejne rozbiory Polski: drugi w 1793 roku i trzeci w 1795 roku. Polska została wymazana z map Europy i świata. Zaczął się tragiczny dla Polaków, trwający 123 lata okres zniewolenia przez zaborców: Rosję, Austrię i Prusy.
Pomimo całkowitej utraty niepodległości Polacy nie zapominali o swej historii, bohaterach narodowych, kultywowaniu tradycji. Pamięć o wydarzeniach trzeciego maja zaczęła narastać po 1815 roku.
W trzydziestą drugą rocznicę uchwalenia konstytucji (1823 rok) piętnastoletni uczeń gimnazjum w Wilnie Michał Plater napisał na tablicy "Vivat Konstytucja Trzeciego Maja". Paru kolegów dopisało jeszcze poniżej następujące słowa: "Jak słodkie wspomnienie dla nas rodaków, lecz nie masz, kto by się o nią upomniał".
Fakt ten spowodował falę represji rosyjskiego zaborcy. Prześladowania skierowano przeciw młodzieży.
W stulecie uchwalenia konstytucji, 3 maja w 1891 roku, odbyły się liczne obchody na terenie Galicji (zabór austriacki).
Hucznie świętowano sto trzynastą rocznicę w Sanoku (1904 rok). Miejscowa młodzież zebrała się na terenie istniejącego do dziś parku. Uczniowie sanockiego gimnazjum śpiewali patriotyczne pieśni. Obchody zamknięto przemarszem pod pomnik Tadeusza Kościuszki.
Dopiero po odzyskaniu w 1918 roku niepodległości rocznica ta mogła być należycie świętowana. Zgodnie z Uchwałą Sejmu z 29 IV 1919 dzień trzeciego maja stał się świętem państwowym, wolnym od pracy.
W roku 1939 – zaledwie 21 lat po odzyskaniu niepodległości – miał miejsce kolejny rozbiór Polski – tym razem zaborcami są Niemcy i Rosja Sowiecka.
Po tzw. wyzwoleniu Polski spod okupacji hitlerowskiej rocznica uchwalenia konstytucji nie była świętowana przez ówczesne władze.
Święto Trzeciego Maja nie zostało jednak bezpowrotnie zapomniane.
Po istotnych zmianach politycznych – odejściu od władzy komunistów – 3 maja powrócił do kalendarza świąt państwowych w 1990 roku.
Obecnie Trzeci Maj zajmuje należne mu miejsce w naszej historii – zaraz po Jedenastym Listopada. Święto przypomina nam o wysiłkach patriotów, którzy podjęli trud reformowania państwa chylącego się ku upadkowi. Dostarcza nam też wiele wzorów i wartości do naśladowania, daje przykłady właściwych zachowań patriotycznych.
Pamiętamy dziś o tym, składamy hołd i naszą wdzięczność tym, którzy dwieście dwadzieścia dziewięć lat temu z takim bohaterstwem i poświęceniem, z nadzieją i zapałem walczyli o życie i kształt naszej Ojczyzny – również dla nas.
Dla upamiętnienia rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja wywieśmy flagi państwowe.
