Tylko guziki nieugięte
przetrwały śmierć świadkowie zbrodni
z głębin wychodzą na powierzchnię
jedyny pomnik na ich grobie
/ Zbignew Herbert /
Używając określenia „zbrodnia katyńska” myślimy o rozstrzelaniu Polaków, jeńców i więźniów, wziętych do niewoli po rosyjskiej napaści na Polskę we wrześniu 1939 roku.
Około 22 tysięcy naszych Rodaków trafiło do obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.
5 marca 1940 roku Józef Stalin i Biuro Polityczne Związku Sowieckiego podjęli decyzję o wymordowaniu Polaków.
Masowe egzekucje trwały od 3 kwietnia do 16 maja 1940 roku w Katyniu, Charkowie (Piatichatkach) i Twerze (Miednoje). Ciała zamordowanych wrzucono do masowych grobów, starannie zacierając ślady zbrodni poprzez nasadzenie w tym miejscu lasu.
Ciała polskich oficerów zostały jednak dość szybko odkryte. W czerwcu 1941 roku Niemcy rozpoczęli wojnę ze Związkiem Sowieckim i zajęli tereny na których były miejsca zbrodni. 13 kwietnia 1943 roku radio niemieckie podało informację o znalezieniu w Katyniu masowych grobów oficerów Wojska Polskiego zamordowanych przez bolszewików.
W 2007 roku ustanowiono 13 kwietnia (Uchwała Sejmu RP) Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.
Uczniowie i nauczyciele naszej szkoły godnie uczcili 80 rocznicę ujawnienia zbrodni katyńskiej. 13 kwietnia zaprezentowana została uczniom klasy trzeciej wystawa pt. „Zbrodnia Katyńska 1940. Zagłada polskich elit.” Przewodnikiem po wystawie był uczeń klasy VIII Jakub Pietrzak, który korzystając z materiałów ekspozycji wprowadził swoich kolegów w ten trudny temat. W kolejnych dniach trwały prezentacje dla pozostałych klas. Uczniowie, po obejrzeniu wystawy i wysłuchaniu prelekcji Kuby, wiedzą co takiego strasznego wydarzyło się w Katyniu. Potrafią też zapewne odpowiedzieć na pytania: jak doszło do zbrodni katyńskiej? Dlaczego nasi oficerowie musieli zginąć? Czym jest kłamstwo katyńskie? Dlaczego trzeba pamiętać o pomordowanych?
28 kwietnia uczciliśmy pamięć Ofiar zbrodni katyńskiej marszem do tzw. kamienia katyńskiego1) – symbolu zbrodni katyńskiej oraz tragedii smoleńskiej z 2010 roku.
Uroczystości przed kamieniem katyńskim rozpoczęliśmy od odśpiewania hymnu państwowego, następnie Pan Dyrektor Bogusław Golewski w krótkim ale treściwym wystąpieniu nawiązał do tragicznych wydarzeń z kwietnia 1940 roku. Uczennice klasy ósmej – Alicja Poleszak, Anna Dojutrek, Maria Dojutrek, Natalia Bąk - wykonały recytację wiersza Feliksa Konarskiego „Katyń”, wysłuchaliśmy z odtworzenia „Piosenki o Katyniu” oraz muzyczno-słownej interpretacji wiersza Zbigniewa Herberta „Guziki”. W dalszej części apelu pamięci Pan Zbigniew Maksim podzielił się informacjami na temat Pana Jana Staliszewskiego2), którego nazwisko umieszczone jest na pomniku - zamordowanego w Katyniu. W intencji wszystkich ofiar katyńskich odmówiliśmy stosowną modlitwę, a na koniec przedstawiciele samorządów klasowych złożyli znicze, ustawiając je w kształcie krzyża.
Nasi uczniowie mieli kolejny raz w tym roku szkolnym okazję do zademonstrowania swojej patriotycznej postawy. Trzeba uczciwie powiedzieć, że zdali tę próbę celująco – chętnie nieśli flagi i chorągiewki biało-czerwone, donośnie śpiewali hymn państwowy, uważnie słuchali wystąpień, wykazali wzorową postawę podczas modlitwy, z chęcią składali znicze.
I za to należą się Wam podziękowania.
Zbigniew Maksim
1) Kamień katyński - głaz narzutowy - został zainstalowany w roku 2017 obok pomnika ku czci poległych i pomordowanych mieszkańców Bychawki w czasie II wojny światowej. W nawierconym otworze uczestnicy Rajdu Katyńskiego umieścili urnę z grudką ziemi przywiezionej przez nich z Katynia. Na kamieniu znajdują się tablice z napisami a także tablica przedstawiająca charakterystyczny obraz Matki Bożej Katyńskiej. Głównymi inicjatorami tego przedsięwzięcia byli: ówczesny proboszcz ks. Stanisław Góra oraz Pan Józef Stanicki.
2) Jan Staliszewski (nazwisko rodowe: Tarka) – urodził się 26 XI 1904 roku w Nałęczowie, syn Franciszka i Franciszki z Jurgów.
W 1924 roku ukończył Seminarium Państwowe Nauczycielskie Męskie w Lublinie. Pracę nauczycielską rozpoczął w szkole powszechnej w Turce k. Lublina. W 1929 roku ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty i otrzymał stopień poporucznika. W 1936 roku awansował na stopień porucznika i otrzymał przydział do 45 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Równem.
W latach 30-tych pełnił funkcję instruktora ochotniczych straży pożarnych powiatu lubelskiego; prawdopodobnie ze względu na tę funkcję miał kontakt z Bychawką, na pewno w jakiś sposób współpracował z OSP w Bychawce.
29 lipca 1933 roku zawarł związek małżeński z Ireną ze Strudzińskich w Lubartowie w kościele św. Anny. Z aktu małżeństwa wynika, że w owym czasie mieszkał w Lublinie. Ze związku z Ireną miał córkę Barbarę i syna Jerzego. W 1937 roku zmienił nazwisko na Staliszewski.
Zapewne w sierpniu 1939 roku otrzymał kartę mobilizacyjną i wstawił się do 45 p.p. We wrześniu 1939 roku wraz z innymi żołnierzami 45 p.p. został aresztowany w okolicach Równego przez Sowietów. Więziono go w obozie w Kozielsku, a wiosną 1940 roku zamordowano w Katyniu.
W roku 2007 roku został pośmiertnie mianowany na stopień kapitana.